هنر پته‌دوزی از هنرهای زیبای رودوزی است که نسبت به سایر صنایع دستی ایران، قدمت کمتری دارد. قدیمیترین پته‌دوزی از قرن ۱۳ خورشیدی باقی مانده است. پته‌ی مذکور را با نخ ابریشم به‌روش سوزن‌دوزی روی پارچه بافته‌اند و دورتادور آن را با انواع طرح‌های بته‌جقه، قهروآشتی و… تزیین کرده‌اند. پته‌دوزی در ایران از صنایع دستی معروف استان کرمان محسوب می‌شود.
هنر پُته‌دوزی یکی از انواع رودوزی‌های سنتی در ایران است که آن را با نخ‌های پشمی یا ابریشمی روی پارچه‌های پشمی و ضخیم می‌بافند. واژه «پُت» به‌معنای پشم و کرک است. به پته‌دوزی، «فطه‌دوزی و سلسله‌دوزی» هم می‌گویند. اکثر کسانی که به هنر پته دوزی در ایران مشغول‌اند، زنان و دختران هستند. زنان با استفاده از سوزن و نخ‌های پشمی رنگارنگ، نقش‌های ذهن خود را روی پارچه می‌نشانند.
این هنر از دیرباز در شهر کرمان و مناطق اطراف آن رواج داشته است. بهترین استادان پته‌دوزی از این خطه بوده‌اند. هم‌اکنون نیز طرح‌های زیبا و اصیل پته‌دوزی را هنرمندانی از کرمان و شهرهای رفسنجان، زرند، سیرجان و… می‌دوزند.
هرچند شباهت‌های بسیاری بین این دو هنر وجود دارد، اما تفاوت پته‌دوزی و گلدوزی از این قرار است:
هنرمندان پته‌دوز از ابزارهایی مانند مداد، نخ، سوزن استفاده می‌کند و اجناسی مانند پارچه و کاغذ کالک را به‌کار می‌گیرند. آن‌ها در ابتدا، طرح مدنظرشان را روی پارچه پیاده می‌کنند. برای این کار نقشه را روی کاغذ کالک می‌کشند. سپس، آن را روی پارچه منتقل می‌کنند. نقش‌های اصیل پته‌دوزی، شامل لچک ترنج و بته‌جقه هستند. برخی معتقدند از روی نقوش و رنگهای به‌کاررفته در پته، می‌توان اشک‌ها و لبخندها و احساس خوش‌حالی یا ناراحتی بافنده‌ی آن را متوجه شد.
پس از آماده‌شدن طرح و پارچه، با استفاده از نخ و سوزن مناسب پته‌دوزی، کار دوخت شروع می‌شود. برای این منظور، ابتدا خطوط اصلی را ساقه‌دوزی می‌کنند و سپس، روش‌های متن‌دوزی را به کار می‌برند. برگ‌دوزی و سایه‌زدن نیز از مراحل پایانی این هنر دستی محسوب می‌شوند.
روش‌های متنوع دوخت در این هنر عبارت‌اند از:
پته‌دوزی روی پارچه‌های ضخیم پشمی انجام می‌شود که «عریض» نام دارند.
متداول‌ترین نخ‌هایی که در پته‌دوزی به کار می‌روند، ریس نام دارند و از پشم ریسیده‌شده تهیه می‌شوند. دیگر نخ‌هایی که برای پته دوزی در ایران استفاده می‌شوند، شامل نخ ابریشم و نخ گلابتون است.
رنگهای پرکاربرد در این هنر دستی به شرح زیر هستند:
سوزن مناسب برای پته‌دوزی «چنایل» نام دارد. چون نخ پته پشمی و ضخیم است، چشمه‌ی سوزن باید درشت باشد تا نخ به‌راحتی از آن عبور کند. البته برای نخ‌کردن سوزن، استفاده از سوزن‌نخ‌کن کار را ساده‌تر می‌کند.
از آنجا که مواد اولیه پته‌دوزی از الیاف طبیعی پشم و ابریشم است که در بلندمدت دچار آسیب می‌شوند، آثار کمی از پته‌های کهن باقی مانده است. اندک نمونه‌های قدیمی پته از دوره افشاریه، زندیه و قاجاریه در موزه آستان قدس و موزه هنرهای تزیینی اصفهان به چشم می‌خورند.
یکی از قدیمیترین نمونه‌های این هنر، پته‌دوزی ایرانی مربوط به قرن نوزدهم میلادی (اوایل دهه‌ی 1240 خورشیدی) است.
نمونه دیگری از پته‌دوزی در مقبره شاه نعمت‌الله ولی وجود داشت. این پته را روی سنگ قبر او قرار داده بودند. برای بافت این اثر هنری بسیار ارزشمند زمان زیادی صرف کرده‌اند. ۱۲ استاد هنرمند کرمانی در طول سه سال آن را بافته‌اند و اطلاعات مربوط به این کار را در گوشه‌ای از آن، دوخته‌اند. در حال حاضر این پته، در موزه نعمت‌الله در دیدرس عموم قرار دارد.
نمونه پته دیگری نیز در موزه هنرهای تزیینی در معرض دید همگان قرار دارد که در آن، روش‌های شمسه‌دوزی و صرفه‌دوزی را به زیبایی کار کرده‌اند. این پته را متعلق به آقای «فرج‌الله کرمانی» می‌دانند که یکی از استادان هنر پته‌دوزی در ایران بوده است. او این اثر هنری را در قرن بیستم میلادی بافته است.
برخی از کاربردهای پته دوزی که از گذشته استفاده فراوانی داشته‌اند، به شرح زیر هستند:
در حال حاضر نیز آثار پته‌دوزی در بسیاری از منازل کرمان به چشم می‌خورد.
برخی از نقش‌های پته‌دوزی به شرح زیر هستند:
گفتنی است که هنر پته‌دوزی هم مانند بسیاری از صنایع دستی ایران، طرح‌ها و نقش‌های مخصوص به خود را دارد.
یکی از صنایع دستی مهم و معروف کرمان، پته‌دوزی است. نه‌تنها در شهر کرمان، بلکه در سایر شهرهای استان کرمان نیز هنرمندان بسیاری در کارگاه‌های پته‌دوزی به این هنر دستی می‌پردازند و در آن مهارت دارند.
افزون بر کاربردهای پیش‌گفته، پته‌دوزی در کرمان استفاده‌های دیگری هم دارد:
در کرمان از پته‌دوزی در ساخت کیف پول، پشتی، سرمه‌دان، جعبه دستمال کاغذی و… نیز استفاده می‌کنند.
«دستی بر ایران» پیشنهاد می‌کند، ضمن بازدید از کارگاه‌های پته‌دوزی، از محصولات این کارگاه‌ها خریداری کنید. با خرید پته و دیگر محصولات سنتی و صنایع دستی در هر منطقه‌ای، شما نیز نقشی مهم در توسعه‌ی گردشگری مسئولانه در آنجا خواهید داشت.
پس از مطالعه پرسش‌های این متن درمورد پته‌دوزی، برای پیداکردن پاسخ سایر سؤال‌هایتان، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست با ما در ارتباط باشید. ما در کوتاه‌ترین زمان به شما پاسخ خواهیم داد.
پته دوزی از صنایع دستی کدام شهر است؟
پته‌دوزی از صنایع دستی معروف کرمان است. بهترین استادان پته‌دوزی از این خطه بوده‌اند. امروزه نیز طرح‌های زیبا و اصیل پته‌دوزی به هنرمندان استان کرمان تعلق دارد.
نخستین پته دوزی مربوط به چه دوره‌ای است و ویژگی آن چیست؟
اولین پته‌دوزی ایران متعلق به قرن ۱۳ خورشیدی است. این پته را با نخ ابریشم و به روش سوزن‌دوزی روی پارچه بافته‌اند و دورتادور آن را با انواع طرح‌های بته‌جقه و قهروآشتی تزیین کرده‌اند.
نخ به‌کاررفته در پته‌دوزی‌های ایرانی چه خصوصیاتی دارد؟
معمولاً از نخ پشمی و نخ ابریشمی و نخ گلابتون برای پته‌دوزی در ایران استفاده می‌شود. رنگ نخ‌های به‌کاررفته در این هنر دستی عنابی، سبز، مشکی، زرد، آبی، قرمز، سفید و نارنجی است.
پته دوزی در ایران چه کاربردهایی دارد؟
بسیاری از ایرانیان از آثار هنری پته‌دوزی برای زینت‌بخشیدن به خانه‌هایشان بهره می‌برند. برخی از نمونه‌های پته‌دوزی در ایران عبارت‌اند از: رومیزی، جلد قرآن، سجاده، کوسن، زیرلیوانی، تابلو پته، قندان، شکلات‌خوری، روکش وسایل، شال و روسری و لباس تزیین‌شده با پته‌دوزی.
مدیر کل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی خراسان رضوی از چاپ ویرایش جدید کتاب فرنشستگان این اداره کل خبر داد.
«مسعود سپهری نیا» خبرنگار خبرگزاری میراث آریا در گزارشی از شهر تبریز به سراغ آیین خاص عزاداری «شاخسی واخسی» رفت. شاخسِی واخسِی (مخفف: شاه حسین، وای حسین) یا مراسم شاهحسینگویان، از آیینهای عزاداری در ماه محرم در میان ترکزبانان است. این مراسم در نواحی از آذربایجان و اردبیل، تبریز و سایر مناطق ترکزبان شمالغرب ایران برگزار میگردد. در این مراسم گروهی چوب به دست (یا بدون چوب با ضربه پا)، با حرکاتی هماهنگ (بالا و پایین آوردن چوبها)، عبارت شاخسی واخسی که تداعیکننده عبارت شاهحسین وایحسین است را تکرار می‌کنند. از این آیین به‌عنوان یکی از هویتهای تاریخی تبریز یاد کرده‌اند که قدمتش به دوران صفویان برمیگردد. به گفته برخی، این حرکت اولین بار توسط دسته نظامی قزلباشها در زمان شاه اسماعیل صفوی انجام گرفت.
محله تاریخی چهلاختران در شهر مقدس قم، فراتر از کوچهها و خانههای قدیمیاش، حامل یک شناسنامه زنده از آیینهای دینی شیعه است؛ آیینی که در قالب هیأتی مردمی؛ اما ریشهدار، با عنوان «هیأت چهلاختران» هر سال در محرم، به ویژه روز عاشورا، قله شکوه و معنای خود را آشکار میسازد. این هیأت که با شماره ۱۵۰۰ در فهرست ملی میراثفرهنگی ناملموس کشور به ثبت رسیده، نه تنها یکی از قدیمیترین دستههای عزاداری قم؛ بلکه نمادی از پیوند دین، هویت و حافظه جمعی مردم این منطقه است.
شب پنجم محرم مردم تبریز در هیئت عزادارن پابوسان حضرت علی اکبر(ع) محله طالقانی تبریز شرکت کرده و برای سید و سالار شهیدان عزاداری کردند.
Δ