وقتی رنگ‌ها در هم می‌آمیزند و گره‌ها قصه می‌گویند، هنر قالی‌بافی زنده می‌شود. مهارت های سنتی قالی‌بافی فارس نه‌تنها یکی از اصیل‌ترین جلوه‌های صنایع‌دستی ایران است، بلکه بخشی از هویت فرهنگی این استان به شمار می‌آید. عشایر قشقایی و فارس، که بخش بزرگی از جمعیت این منطقه را تشکیل می‌دهند، این هنر را نسل‌به‌نسل حفظ کرده‌اند؛ هنری که با نقش‌های الهام‌گرفته از طبیعت و زندگی کوچ‌نشینی، به جهانیان معرفی شده است.
این مهارت ارزشمند در فهرست آثار ایران در یونسکو ثبت شده و قالی‌های فارس، با طرح‌هایی همچون «نارنج و ترنج»، از محبوب‌ترین دست‌بافته‌های ایرانی هستند. امروز، این هنر نه‌تنها سوغات شیراز، بلکه یک کالای هنری صادراتی است که همچنان با دست‌های هنرمندان عشایر خلق می‌شود. اگر می‌خواهید راز زیبایی این قالی‌ها را بشناسید، با این مطلب از دستی بر ایران همراه شوید.
قالی‌های عشایری فارس از خالص‌ترین اشکال هنر بومی هستند؛ نقوش آن‌ها بازتابی مستقیم از محیط طبیعی و جهان‌بینی بافندگان است. -هلموت بکر (پژوهشگر هنرهای شرقی)
قالی‌های عشایری فارس از خالص‌ترین اشکال هنر بومی هستند؛ نقوش آن‌ها بازتابی مستقیم از محیط طبیعی و جهان‌بینی بافندگان است.
-هلموت بکر (پژوهشگر هنرهای شرقی)
بر اساس مدارک و شواهد تاریخی، مهارت‌های سنتی بافت قالی 12 قرن است که در استان فارس رواج دارد. قدیمی‌ترین مدرکی که وجود این میراث فرهنگی ناملموس ایران را تایید می‌کند، در صورت اموال خزانه‌داری هارون‌الرشید یافت شده است که قدمت آن به به نیمه اول قرن نهم میلادی بازمی‌گردد. در این فهرست بعضی کالاها مانند قالی خلیفه، هزار بساط ارمنی، هزار بساط دارابجرد، پانصد بساط طبیری و سیصد بساط دشت می‌شان ذکر شده است.
ویژگی‌های مشترک مختلفی در فرش‌های فارس وجود دارد که عبارتند از:
از سوی دیگر، برخی ویژگی‌ها، قالی فارس را از قالی سایر مناطق ایران متمایز می‌کند. یکی از این ویژگی‌های منحصر به فرد که می‌توان در مهارت های سنتی قالی بافی فارس یافت این است که در تارهای آن به طور کامل از پشم استفاده می‌شود. اگر تارها از ابریشم باشد، آن را رنگ نمی‌کنند. در نتیجه رنگ اصلی همیشه نمایان است. تنها در برخی مناطق کوهستانی مانند داراب، آباده، فراغه، اقلید و بعضی از قسمت‌های نیریز که قالی‌های ریزبافت و ظریف بافته می‌شود، هم تار و هم پود از پنبه می‌باشد.
مهارت سنتی و منحصر به فرد بافت قالی فارس میراث مردم محلی این منطقه است که به شکل‌ها و انواع مختلفی نشان داده می‌شود. به طور کلی قالی‌ها به سبک دو پوده بافته می‌شوند اما در مناطق روستایی برخی قالی‌ها نیز به سبک تک پوده بافته می‌شوند که به آن‌ها “گبه” گفته می‌شود. این نوع قالی‌ها به دلیل سبک بافت تک پوده بسیار لطیف هستند اما در عین حال دوام بالایی نیز دارند.
نوع دیگر قالی‌های پارسی “گلیم” و “جاجیم” نام دارد. تارهای این نوع قالی‌ها از رنگ‌های مختلفی درست شده است که طرح‌ها و نقوش رنگارنگی دارند. جاجیم معمولاً در نقوش راه راه با خطوط باریک بافته می‌شود. گاهی نیز دو قطعه جاجیم در راستای خطوط با هم بافته می‌شوند.
اکثر قالی‌های ایرانی با طرح‌های خیالی بافته می‌شوند. به بیان دیگر، این فرش‌ها بدون طرح چاپ شده بافته می‌شوند. به همین دلیل نسبت به فرش‌هایی با طرح‌ها کاملاً متقارن، طبیعی‌تر به نظر می‌رسند.
گاهی، عشایر در حال کوچ کردن، دارهای قالی را از نقطه‌ای به نقطه دیگر می‌برند و آن‌ها را دوباره تنظیم می‌کنند تا به بافتن ادامه دهند. اولین قالی، که “دستور” نام دارد، به عنوان مدلی برای شروع بافت فرش‌های بعدی استفاده می‌شود. در نتیجه در صورتی که نیاز باشد تا دار قالی دوباره نصب شود، یک مدل از قالی همیشه وجود دارد.
تمامی این تکنیک‌های ظریف، نکات و ترفندها توسط زنان عشایر انجام می‌شود. آن‌ها مسئولیت حفظ این مهارت‌های سنتی و انتقال آن به نسل‌های بعد را دارند.
برخی متخصصان بر این باورند که طرح‌های قالی‌های قشقایی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
افراد غیرمتخصص بر این باورند که قالی‌های فارسی به 10 دسته تقسیم می‌شوند. البته فهرستی که در زیر آمده فهرست ساده شده‌ای است که زیرمجموعه‌ها را شامل نمی‌شود. این ده دسته عبارتند از:
مهارت های سنتی مذکور در زمینه بافته های فارس ایران به دو روش تقسیم می‌شود: “لول” و “تخت”. اکثر عشایر قشقایی به شیوه لول یا نیم لول قالی‌بافی می‌کنند. قالی‌های بافته شده به سبک تخت زمانی که روی زمین پهن می‌شوند به دلیل نرمی‌شان زیاد صاف به نظر نمی‌رسند.
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد همه قالی‌های عشایری در سراسر که به هر شیوه‌ای بافته شده باشند، استفاده از دار قالی افقی است. اگرچه در سال‌های اخیر، برخی تاجران ترجیح داده‌اند که برای بافندگانی که مهارت های سنتی قالی بافی فارس را عرضه می‌کنند، دار ایستاده تهیه کنند.
با نگاه کردن به جزئیات یک قالی، در دنیایی از زیبایی‌های جذاب غرق خواهید شد. با بازدید از کارگاه‌ها یا اتاق‌های قالی‌بافی که زنان قشقایی در آن کار می‌کنند، احساس می‌کنید که وارد دنیایی از نقوش و رنگ‌های فریبنده شده‌اید. مهارت های سنتی قالی بافی فارس، یک میراث فرهنگی جهانی است که بخشی از فرهنگ قدیمی ملّتی را بازتاب می‌دهد که تاریخ آن قدیمی‌ترین تاریخ در این کره خاکی است.
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های پایین همین پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتماً به آن پاسخ خواهیم داد.
⏳ شواهد و مدارک موجود نشان می‌دهد که قالی‌بافی فارس در حدود ۱۲ قرن قدمت دارد.
🧵 از مهم‌ترین تمایزهای قالی فارس با سایر قالی‌های ایرانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
✏️ بافندگان فارس هم به‌صورت ذهنی و هم از روی نقشه طرح قالی‌ها را می‌بافند. بیشتر طرح‌های قدیمی ذهنی بودند، اما در سال‌های اخیر اغلب از نقشه‌های آماده استفاده می‌شود.
چه چیزی قالی کاشان را به معیار جهانی کیفیت تبدیل کرده است؟ پاسخ این پرسش در مهارتهایی نهفته است که نسل‌به‌نسل در این شهر منتقل شده‌اند. مهارت های سنتی بافت قالی کاشان فقط یک تکنیک نیستند؛ زبانی بصریاند برای بیان فرهنگ، هویت و خلاقیت ایرانی. در سال ۲۰۱۰، این هنر ارزشمند در فهرست آثار ایران در یونسکو ثبت شد تا جایگاه جهانی آن تثبیت شود.
بوی نان تازه، قصهای است که هر خانهای را به زندگی پیوند میزند. در ایران، فرهنگ پخت نان لواش فقط یک مهارت آشپزی نیست؛ آیینی است که نسلها را به هم متصل کرده و طعم خاطرات را زنده نگه میدارد. از تنورهای قدیمی که در دل زمین جا داشتند تا ساجهای ساده عشایری، هر شیوه پخت، روایتی از سبک زندگی مردم این سرزمین است.
هر سال، دومین جمعه مهرماه، آبهای زلال و رنگ‌های پرشکوه در هم می‌آمیزند تا یکی از شگفتانگیزترین آیینهای ایران زنده شود. آیین قالیشویان در مشهد اردهال، نه تنها یک مراسم مذهبی، بلکه جشن همبستگی و باور است؛ آیینی که ریشه در تاریخ دارد و با حضور هزاران نفر، در فضای پرشور روستاهای خاوه اردهال و فین کاشان برگزار می‌شود.
وقتی واژهها جان میگیرند و قصهها در صدای نقال طنینانداز می‌شوند، هنر نقالی متولد می‌شود. هنر نقالی ایرانی، فراتر از یک نمایش، آیینی است که قرنهاست روح حماسی شاهنامه فردوسی را زنده نگه داشته است. در قهوهخانههای قدیمی، میدانهای شهر یا محافل کوچک، نقال با حرکات نمایشی، صدایی پرطنین و گاه با استفاده از ابزار ساده، شنونده را به دنیای رستم، سهراب و اسفندیار میبرد.
Δ