فصل تاریک اقتصاد ایران در راه است

در حالی که گزارش‌های رسمی از کاهش نرخ بیکاری به ۷.۳ درصد در بهار ۱۴۰۴ سخن می‌گویند، مشاهدات میدانی و گزارش‌های اقتصادی تصویری متفاوت ارائه می‌دهند. تعدیل گسترده نیروها، توقف فعالیت کسب‌وکارها و نبود سیاست‌های مشخص اشتغالی، تردیدهای جدی درباره صحت این آمار ایجاد کرده است. حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار، معتقد است کاهش نرخ بیکاری نه نتیجه سیاست‌گذاری‌های هدفمند، بلکه ناشی از آمارسازی‌هایی مانند بیمه زنان خانه‌دار، دانشجویان و رانندگان است.

دولت بدون برنامه؛ سیاست‌های اشتغالی کجاست؟

دولت چهاردهم از زمان روی کار آمدن، هیچ برنامه مشخصی برای بهبود وضعیت اشتغال ارائه نکرده است. حاج‌اسماعیلی می‌گوید: «ما در این دولت هیچ سیاست یا برنامه‌ای برای کاهش بیکاری ندیده‌ایم.» نبود بودجه‌های عمرانی، کسری بودجه شدید و عدم سرمایه‌گذاری، از موانع اصلی ایجاد اشتغال پایدار هستند. شورای عالی اشتغال نیز هیچ برنامه مدونی ارائه نداده و دولت در مواجهه با چالش‌های اخیر، از جمله قطعی برق و جنگ ۱۲ روزه، نتوانسته سناریوی موثری برای بازار کار تدوین کند.

تورم و قطعی برق؛ ضربه مهلک به کسب‌وکارها

تورم بالا و قطعی مکرر برق و گاز، کمر کسب‌وکارها را شکسته است. بنگاه‌های کوچک و متوسط، که بخش عمده اشتغال کشور را تشکیل می‌دهند، به دلیل نبود سرمایه در گردش و عدم حمایت بانکی، با مشکلات جدی مواجه شده‌اند. بازار سرمایه نیز با افت شدید و نقدشوندگی پایین، نتوانسته به شرکت‌ها کمک کند. این عوامل، همراه با کاهش قدرت خرید مردم و تحریم‌های اقتصادی، چشم‌انداز تیره‌ای برای تابستان ۱۴۰۴ رقم زده است.

چرا نباید به آمار کاهش بیکاری اعتماد کرد؟

حاج‌اسماعیلی هشدار می‌دهد که مشکلات ساختاری در نظام آماری کشور، مانند تعاریف غیراستاندارد، اعتماد به آمارهای رسمی را دشوار کرده است. نرخ مشارکت اقتصادی زنان همچنان در سطح پایین ۱۴ درصد باقی مانده و نرخ بیکاری جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به ترتیب ۱۹.۷ درصد و بیش از ۴۰ درصد است. موج مهاجرت نخبگان نیز به کاهش ظاهری نرخ بیکاری کمک کرده، اما این به معنای بهبود وضعیت بازار کار نیست.

آینده‌ای مبهم؛ تابستان ۱۴۰۴ در انتظار بحران؟

کارشناسان هشدار می‌دهند که با ادامه روند کنونی، نرخ اشتغال در تابستان ۱۴۰۴ به شدت افت خواهد کرد. نبود سیاست‌های حمایتی، تداوم مشکلات انرژی و افزایش ریسک سرمایه‌گذاری، اقتصاد ایران را به سمت بحرانی عمیق‌تر سوق می‌دهد. حاج‌اسماعیلی تاکید می‌کند: «دولت باید گره‌های کور بازار کار را باز کند، وگرنه نمی‌توان به رونق کسب‌وکارها و رشد اشتغال امیدوار بود.»