محوطه های پیش از تاریخ دره خرم آباد، یکی از اصیل‌ترین گنجینه‌های تاریخی غرب ایران با قدمتی بیش از ۶۵ هزار سال، اکنون به‌عنوان بیست‌ونهمین اثر ثبت‌شده جهانی ایران در یونسکو (۲۰۲۴) شناخته می‌شود.
این منطقه با دارا بودن شرایط زیست‌محیطی ممتاز (رودخانه‌های دائمی، غارهای آهکی و مراتع غنی) و آثار متنوعی از دوران پارینه‌سنگی تا عصر مس و سنگ، همواره کانون شکل‌گیری تمدن‌های باستانی بوده است. یافته‌های باستان‌شناسان نشان می‌دهد این محوطه نه‌تنها گذرگاه ارتباطی حیاتی میان سکونتگاههای پیشاتاریخ زاگرس بوده، بلکه با کشف شواهدی از استقرار انسان‌ها در غارهایی چون کلدر و یافته، سهم ایران در مهاجرت‌های نخستین بشری را به جهانیان اثبات کرده است.
شهر خرم آباد، مرکز استان لرستان، به همراه کوهپایه‌ها و دره‌های پیرامون آن را می‌توان دره خرم آباد نامید که مهد سکونتگاههای اولیه بشر بوده‌اند. از هزاران سال پیش، این منطقه شاهد حضور نیاکان ما، سیر تحول زندگی آنها و انقراض برخی از آنها بوده است.
در چهل‌وهفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در پاریس، محوطه های پیش از تاریخ دره خرم آباد با قدمتی بیش از ۶۵ هزار سال، به‌عنوان بیست‌ونهمین میراث فرهنگی ملموس ایران ثبت شد. این مجموعه کم نظیر شامل داده‌های ارزشمندی از مهاجرت انسان‌ها از آفریقا به اوراسیا و نقش محوری ایران در شکل‌گیری فرهنگ‌های پارینه‌سنگی ارائه می‌دهند.
ثبت جهانی این گنجینه، علاوه بر حفاظت از میراث بی‌بدیل لرستان، دیپلماسی فرهنگی ایران را تقویت و فرصتی استثنایی برای جذب گردشگران خارجی، رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال در استان‌های همجوار (همچون همدان، اصفهان و خوزستان) ایجاد می‌کند.
محوطه های پیش از تاریخ دره خرم آباد شامل غارهای مختلفی به شرح زیر است:
شمالی‌ترین نقطه شهر خرم‌آباد، نقطه آغازین درهU شکل خرم‌آباد است. این غار یکی از کلیدی‌ترین سایت‌های باستان‌شناسی در مطالعه مهاجرت انسان‌ها از آفریقا محسوب می‌شود.
غربی‌ترین نقطه شهر خرم‌آباد را نشان می‌دهد و به‌عنوان نقطه پایانی دره خرم‌آباد، شواهدی از استقرارهای پارینه‌سنگی را در خود حفظ کرده است.
بخشی از زنجیره غارهای شاخص این مجموعه جهانی است که داده‌های باستان‌شناسی آن به درک فرآیندهای فرهنگی دوره پارینه‌سنگی در غرب آسیا کمک شایانی می‌کند.
این غار در کنار دیگر سایت‌های مجموعه، نقش محوری در ترسیم الگوهای مهاجرت انسانی و توسعه فناوری‌های ابزارسازی در دوره‌های پیش از تاریخ ایفا می‌کند.
شواهد کشف‌شده در این غار، گواهی بر تعاملات انسانی و سازگاری با محیط زاگرس در بازه زمانی بیش از ۶۰ هزار سال پیش ارائه می‌دهد.
به‌عنوان یکی از اجزای کلیدی مجموعه ثبت‌شده، این پناهگاه صخره‌ای اطلاعات ارزشمندی از الگوهای استقراری و شیوه‌های معیشتی انسان‌های پارینه‌سنگی را در دل خود نگه داشته است.
شاپور خواست (خرم آباد کنونی) یکی از شهرهای مهم دوره حکومت ساسانیان است که به دستور شاپور دوم بنا نهاده شده است. متاسفانه پس از حمله قوم مغول به ایران، بناهای شهر شاپورخواست به طور کلی نابود شدند و از آن جز ویرانه ای باقی نماند.
نام دره خرم آباد تا قبل از پایان یافتن حکومت مغولان یعنی اواخر قرن 13 میلادی، در متون تاریخی وجود نداشت. با از میان رفتن دولت خوارزمشاهیان و مغولان، در قرن 14 میلادی، آثار تمدن باستان ایرانیان در اطراف قلعه فلک الافلاک به وجود آمدند و تمدن غنی دره خرم آباد به تدریج در راه شکوفایی خود قدم نهاد.
رونق و شکوفایی دره خرم آباد از دوران صفویه و در زمان حکومت شاه عباس اول آغاز گشت و تا دوران قاجاریه و زندیه نیز ادامه داشت.
سنگ نوشته ها، طبیعت بکر و زیبا، نهرهای آب و بناهای تاریخی در این محل، نشان از رونق تدریجی تمدن و حیات در دره خرم آباد می باشند. شهر خرم آباد در طول تاریخ، مسیر گذر سلسله های سلجوقیان، آل حسنویه، ساسانیان، اتابکان، صفویان، قاجار و پهلوی بوده است.
این دره که از جاهای دیدنی خرم آباد است، در صد سال اخیر مورد پژوهش های باستان شناختی قرار گرفته است. سهم مطالعات باستانی و تاریخی که به دوران سنگ و مس مربوط می شود بسیار اندک است و بیشتر مطالعات به دوران پارینه سنگی، کاوش در غارها، پناهگاه های صخره ای و نیز حول محور شهر شاپورخواست و قلعه افلاک مربوط می شود.
تاریخ شناسان، باستان شناسان و محققان زیادی در طی سال های متمادی به مطالعه و بررسی تمدن ایرانی در دره خرم آباد مشغول بوده اند. نتایجی که از همه این یافته ها به دست آمده اند، بیانگر ویژگی های خاص خرم آباد می باشند. هنری فیلد در سال 1950 میلادی، ابزارهای سنگی مربوط به دوره پارینه سنگی را در غار کنجی خرم آباد جمع آوری نمود. رایت و همکارانش در سال 1975 میلادی موفق به کشف آثار سفالی در غار کنجی خرم آباد شدند. طبق نظر این گروه تحقیقاتی، این آثار به دوران گودین مربوط می شود.
شواهد باستان شناسی در طول دوره مس و سنگ در دره خرم آباد نشان می دهند این منطقه با گسست های کوتاه مدت همراه بوده است. این منطقه دارای ویژگی های منحصر به فرد خود بوده که موجب شده است در دوران قدیم با نواحی دیگر زاگرس متفاوت باشد و فرهنگ خاص خود را با ویژگی های محلی به نمایش بگذارد.
شهر خرم آباد، شهری با اقلیم کوهستانی و مناظر بکر و طبیعی چشم نواز است. این شهر از سمت شمال به شهرستان بروجرد و سلسله، از سمت شرق به الیگودرز و درود، از سمت جنوب به شهرستان اندیمشک در خوزستان و از سمت غرب به شهرستان های پیرامون پلدختر مشرف می باشد.
آب و هوای دره خرم آباد، مدیترانه ای و معتدل است و میزان بارندگی در آن در مقایسه با سایر شهرهای اطراف، نسبتاً زیاد است. آب و هوای نیمه مرطوب این منطقه موجب پیدایش تنوع گونه گیاهی و چشمه های زیر زمینی درون شهر شده است. در فصل زمستان، میزان رطوبت هوا و بارندگی سالانه در دره خرم آباد به حداکثر مقدار خود می رسد.
طبق گزارشات هواشناسی، حداکثر دمای هوا در دره خرم آباد معادل 47 درجه سانتی گراد و حداقل دما، برابر با 14- درجه سانتی گراد و میانگین دمایی 2/17 درجه اعلام شده است. خرم آباد دارای اقلیم نیمه مرطوب با تابستان گرم و زمستان های نسبتاً سرد است.
دره خرم آباد تقریباً نیمی از روزهای سال را در شرایط خشکی به سر می برد و این دوره پس از پایان ماه آبان به پایان می رسد. بارندگی، تغییرات دمایی در طول شبانه روز، و میزان رطوبت هوا در دره خرم آباد مهم ترین عوامل مؤثر در تنوع آب و هوایی و پوشش های گیاهی این منطقه هستند که از دیرباز آن را مطلوب سکونت کرده اند.
دره خرم آباد یکی از مناطق زیبای ایران است که بناها و آثار باستانی منحصر به فردی را در دل خود جای داده است. این بناها نقش مهمی در شکل گیری تمدن های باستانی ایرانیان داشته اند. از مهم ترین جاذبه های این منطقه از استان لرستان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
گذر حکومت های مختلف از منطقه خرم آباد موجب پیدایش آثار تاریخی و فرهنگ های متنوع در این منطقه شده است. تمام جاذبه های گردشگری که در دره خرم آباد وجود دارند به دوره های مختلفی از تاریخ ایرانیان مربوط می شوند. دو مثال عینی عبارتند از:
وجود آثاری که به دوران مختلف تاریخی در دره خرم آباد مربوط می شوند، حاکی از چگونگی روند شکل گیری تمدن های باستانی ایرانیان در این منطقه از استان لرستان می باشد. این آثار گواه بارزی از نقش تعیین کننده دره خرم آباد در شکل گیری تمدن های باستانی ایرانیان می باشند.
درجه حرارت موافق و رطوبت لازم جهت کشاورزی و سکونت یکجانشینان دوران باستان در این ناحیه از فلات ایران از جمله عوامل اقلیمی برای شکل گیری تمدن باستان ایرانیان در منطقه غرب ایران بوده است.
نوع فرهنگ و پوشش مردم خرم آباد با اقوام لر، یکی از نشانه های غنی بودن تمدن باستانی این منطقه می باشد که ریشه در روزگاران قدیم دارد.
پوشش زنان خرم آبادی با سربندهای رنگی زیبا و لباس های بلند با رنگ های جذاب می باشد. پوشش مردان لر شامل یک دستار بر روی سر، کت نیم تنه و شلوار محلی لرستانی است. اینها همه حاکی از قدمت فرهنگ بومی پوشش و لباس در دره خرم آباد هستند. البته، افراد جوان تر از رنگ های شادتر و افراد مسن تر از رنگ های تیره تر استفاده می کنند.
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
دلیل شهرت و اهمیت دره خرم آباد در چیست؟
به دلیل کشفیات منحصر به فرد در دره خرم آباد، برخی کاوشگران قدمت زیادی را برای این دره تاریخی در نظر گرفته‌اند. در واقع، این دره یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاههای بشر بوده است. شواهد تاریخی فراوانی موید همین واقعیت هستند.
قدمت دره خرم آباد چند سال است؟
طبق کاوش‌های صورت گرفته و آثار کشف شده در غار کلدر، قدمت دره تاریخی خرم آباد حدود 40 تا 54 هزار سال تخمین زده شده است.
دلیل شهرت غار کلدر در محوطه های پیش از تاریخ دره خرم آباد چیست؟
این غار که در روستای قلعه سنگی شهرستان خرم آباد قرار دارد، در سال 1385 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. در این غار، دست‌افزارهایی کشف شده است که قدمتی 63 هزار ساله دارند. دیرینگی این غار مربوط به دوران ژوراسیک – دوران فرادیرینه‌سنگی – دوره نوسنگی برمی گردد.
چند غار در محوطه های پیش از تاریخ دره خرم آبادکشف شده است؟
غارهای بسیاری در این دره کشف شده اند که مشهورترین آنها عبارتند از کنجی، کلدر، یافته، گیلوان، گراجنه و اشکفت قمری. طبق شواهد به دست آمده، این غارها مسکونی بوده‌اند.
وزیر فرهنگ جمهوری تاجیکستان با حجتالله ایوبی، رئیس مرکز امور بینالملل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی جمهوری اسلامی ایران دیدار کرد.
در قلب استان کاناگاوا، جایی که امواج اقیانوس آرام با سواحل شنی طلایی برخورد میکنند، شهر کاماکورا مانند گوهری درخشان در انتظار کشف شدن است.
مشاور عالی وزیر و رئیس مرکز بینالملل وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی، در سخنرانی خود در اجلاس وزرای گردشگری کشورهای عضو سازمان همکاریهای گردشگری، با تأکید بر بحران معنوی مدرنیته غربی و ظرفیت نجاتبخش مشرقزمین، گردشگری را پلی تمدنی برای گفتوگوی ملتها، احیای اعتماد جهانی و شکستن انحصار روایتها توصیف کرد.
مشاور عالی وزیر و رئیس مرکز بینالملل وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی، در دیدار با گائو ژینگ، معاون وزیر فرهنگ چین، با تأکید بر اشتراکات تمدنی ایران و چین، گفت: در قرن فرهنگ، ملل صاحب تمدن نقشآفریناند و ایران و چین میتوانند ستونهای اصلی نظم فرهنگی آسیامحور آینده باشند.
Δ