محوطه میراث جهانی بیستون، یکی از شگفت‌انگیزترین گنجینه‌های تاریخی ایران و از مهم‌ترین جاهای دیدنی کرمانشاه است؛ جایی که در دامنه‌ی کوه سترگ بیستون، نقش‌برجسته‌ها و سنگ‌نوشته‌های باستانی هزاران سال تاریخ را روایت می‌کنند. این محوطه نه‌تنها به‌خاطر ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو شهرت دارد، بلکه بازتابی از قدرت و شکوه تمدن‌های کهن مانند مادها، هخامنشیان و ساسانیان است.
در دل این محوطه، غار شکارچیان شواهدی از حضور انسان تا ۴۰ هزار سال پیش را آشکار کرده و حتی جاده‌ای باستانی، زمانی مسیر ارتباطی ایران و بین‌النهرین، از این دره می‌گذشت. بازدید از محوطه میراث جهانی بیستون سفری است به عمق تاریخ، جایی که هر سنگ آن داستانی از پادشاهان، نبردها و هنر ایرانی روایت می‌کند. با «دستی بر ایران» همراه شوید تا این شگفتی را بهتر بشناسیم.
چو آن مه بر فراز بیستون شد تو گفتی مه به چرخ بیستون شد -وحشی بافقی
چو آن مه بر فراز بیستون شد
تو گفتی مه به چرخ بیستون شد
-وحشی بافقی
برای بازدید از این محوطه‌ی بی‌نظیر، کافی است از ماشین شخصی، قطار یا هر وسیله‌ی دیگر استفاده کرده و لوکیشن زیر را دنبال کنید:
پس از مرگ کورش بزرگ، بنیان‌گذار امپراتوری پارسیان و سلسله‌ی هخامنشیان، وضعیتی بحرانی در امپراتوری پارسیان پدید آمد؛ چراکه کسی نمی‌دانست پسر او کیست تا بر تخت پادشاهی بنشیند. در چنان برهه‌ی حساسی، افرادی به‌دروغ مدعی شدند که کمبوجیه، پسر کورش‌اند.
زمانی که داریوش اول و دیگر بزرگان هخامنشی، متوجه توطئه‌های مدعیان شدند، تصمیم گرفتند اقدام آن‌ها را متوقف کنند، کشور را نجات دهند و نظم و قانون را به کشور بازگردانند. به همین دلیل، در دوره‌ای تقریباً دوساله، داریوش بزرگ (داریوش اول)، دروغگویان را سرکوب کرد و دستور داد حقیقت را روی کاغذهایی از پوست و تکه‌های سفال بنویسند تا در همه‌جا پخش شود. سپس، آن حقیقت را روی کتیبه‌ای بر کوه بیستون حکاکی کردند که امروزه بخشی از محوطه میراث جهانی بیستون است.
این کتیبه‌ی بزرگ که به‌دستور داریوش بزرگ، با خط میخی روی کوه بیستون حکاکی شده، بزرگ‌ترین سنگ‌نبشته‌ی جهان است. این کتیبه توضیح می‌دهد که هویت واقعی مدعیان دروغین چه بوده است، از کجا آمده بودند، وانمود می‌کردند چه کسانی هستند و چگونه دستگیر شدند. نقش‌برجسته‌ای نیز در آنجا وجود دارد که داستان را در یک صحنه نشان می‌دهد. در آن نقش‌برجسته، ۹ آشوبگر، به‌صورت ردیفی به یکدیگر غل‌و‌زنجیر شده‌اند و یک مغ یا همان عابد، به‌نام گوماتا (گئومات)، پایین پای داریوش ایستاده است.
رمزگشایی از کتیبه‌ی معروف در محوطه میراث جهانی بیستون، نقش بسیار زیادی در درک نوشتار به خط میخی و همچنین درک تمدن‌های قدیمی داشته است. در همین راستا، این کتیبه را می‌توان با «سنگ رزتا» در مصر مقایسه کرد.
مهم‌ترین بناهای این منطقه و بقایای تاریخی آن عبارت‌اند از:
محوطه میراث جهانی بیستون از جاذبه های گردشگری بسیار دیدنی در غرب ایران است که بازدید از آن به همگان توصیه می‌شود.
در قلب خوزستان تاریخی، شهری نهفته است که با ابتکار شگفت‌انگیزش، جهان را به تحسین واداشته؛ سیستم هیدرولیک تاریخی شوشتر، شاهکاری که مهندسی ایرانی را به اوج رساند. این مجموعه بی‌نظیر که در سال ۲۰۰۹ در فهرست آثار ایران در یونسکو ثبت شد، شامل سیزده سازه آبی است؛ از پل‌ها و آب‌بندها تا نهرهای دست‌کند، آسیاب‌های آبی و آبشارهای مصنوعی، همه در هماهنگی کامل، شبکه‌ای ایجاد کرده‌اند که قرن‌ها قبل از ظهور فناوری‌های مدرن، نمونه‌ای کم‌نظیر از هوشمندی و مهارت ایرانیان باستان را به نمایش گذاشت.
بادی سرد از دامنه‌های کوهستان می‌وزد، زنگ کهن کلیسا در سکوت طنین‌انداز می‌شود و سنگ‌های تیره، داستان هزار سال پیش را روایت می‌کنند. اینجا مجموعه آثار رهبانی ارامنه در شمال غربی ایران است؛ سه کلیسای تاریخی که میان قرن‌های هفتم تا چهاردهم میلادی ساخته شده‌اند و امروز در فهرست آثار ایران در یونسکو می‌درخشند. این مجموعه شاملقره‌کلیسا (تادئوس مقدس)، کلیسای استپانوس مقدس و کلیسای زور زور می‌شود.
هفت قرن پیش، در میانه‌ی دشت‌های پهناور زنجان، شهری بنا شد که قرار بود پایتختی برای شکوه ایلخانیان باشد؛ و در قلب این شهر، گنبدی برخاست که امروز هنوز آسمان را می‌شکافد. آرامگاه سلطانیه، یکی از جاهای دیدنی زنجان و شاهکاری که در فهرست آثار ایران در یونسکو ثبت شده است، با گنبد فیروزه‌ای عظیمش نه‌تنها نماد معماری ایرانی–اسلامی است، بلکه یادگاری از آرزوهای سلطانی است که می‌خواست تاریخ را به‌گونه‌ای دیگر بنویسد.
هیچ بنایی در ایران نیست که چنین نجوا کند: «من آغازگر تاریخم«. آرامگاه کوروش نه فقط یک مقبره، که یادمانی است از اندیشه‌ای که برای نخستین‌بار، آزادی و کرامت انسان را معنا کرد. این اثر شکوهمند، بخشی از مجموعه پاسارگاد است؛ همان جایی که در ۵۵۰ پیش از میلاد، کوروش بزرگ مسیر جهان را تغییر داد.
Δ