آوایی که از عمق تاریخ می‌آید، با صدایی نرم و روح‌نواز، قصه‌های هزارساله را روایت می‌کند؛ این، صدای ساز رباب است. سازی که خاستگاه آن را به خراسان بزرگ و دوران ایران پس از اسلام نسبت می‌دهند، اما رد پایش را می‌توان در سیستان و بلوچستان و سرزمین‌های همسایه چون افغانستان نیز یافت.
مراسم افطاری دیگر فقط یک سنت مذهبی نیست؛ امروز به‌عنوان میراث مشترک بشری شناخته می‌شود. در آذرماه ۱۴۰۲، آیین افطاری به‌عنوان بیست‌وسومین عنصر میراث فرهنگی ناملموس ایران در یونسکو ثبت جهانی شد؛ آیینی که فراتر از غذا، روایتگر سخاوت، همدلی و ارزش‌های اجتماعی در فرهنگ ایرانی است.
گاهی زیبایی در جزئیات معنا پیدا می‌کند؛ در پیچ‌وخم نقش‌هایی که با طلا و رنگ، جان کاغذ را زنده می‌کنند. این ظرافت بی‌مانند، نامی کهن دارد: هنر تذهیب؛ هنری که نه‌فقط شاخه‌ای از صنایع‌دستی ایران، بلکه زبان تصویری فرهنگ ایرانی است.
در سرمای زمستان، شعله‌ای کهن دوباره جان می‌گیرد؛ جشن سده، آیینی از دل تاریخ ایران که یادگار پیدایش آتش و ستایش نور در برابر تاریکی است. این جشن کهن در دهم بهمن، زمانی که شب بر زمین سایه انداخته، با افروختن آتشی بزرگ برگزار می‌شود؛ نمادی از پیروزی روشنایی و گرما بر سرما و ظلمت. در سال ۲۰۲۳، این آیین دیرینه به‌عنوان میراث مشترک ایران و تاجیکستان در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت جهانی شد.
گاهی یک نام، راز قرن‌ها را در خود پنهان می‌کند؛ معبد چغازنبیل، واژه‌ای که بسیاری در نگاه اول نمی‌توانند با مفهوم آن ارتباط برقرار کنند، در واقع از ترکیب دو واژه‌ی لری «چغا» (تپه) و «زنبیل» (سبد) ساخته شده است؛ اشاره‌ای به شکل این سازه شگفت‌انگیز که همانند سبدی عظیم از دل خاک سر برآورده است. این نیایشگاه باستانی، شاهکاری از تمدن ایلامی و از مهم‌ترین جاهای دیدنی شوش است که در سال ۱۹۷۹ در فهرست آثار ایران در یونسکو ثبت شد و در کنار بزرگ‌ترین گنجینه‌های تاریخی جهان قرار گرفت.
وقتی نام ایران در جهان باستان طنین‌انداز شد، نقطه‌ای بود که این قدرت را به تصویر کشید؛ تخت جمشید، میراثی که نه‌تنها نماد اقتدار هخامنشیان است، بلکه یادگاری از دوران طلایی معماری ایرانی به شمار می‌رود. این مجموعه باشکوه در سال ۱۹۷۹ به‌عنوان یکی از نخستین آثار ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد و هنوز، پس از ۲۵۰۰ سال، جلوه‌ای از نبوغ، هنر و سیاست است.
در قلب خوزستان تاریخی، شهری نهفته است که با ابتکار شگفت‌انگیزش، جهان را به تحسین واداشته؛ سیستم هیدرولیک تاریخی شوشتر، شاهکاری که مهندسی ایرانی را به اوج رساند. این مجموعه بی‌نظیر که در سال ۲۰۰۹ در فهرست آثار ایران در یونسکو ثبت شد، شامل سیزده سازه آبی است؛ از پل‌ها و آب‌بندها تا نهرهای دست‌کند، آسیاب‌های آبی و آبشارهای مصنوعی، همه در هماهنگی کامل، شبکه‌ای ایجاد کرده‌اند که قرن‌ها قبل از ظهور فناوری‌های مدرن، نمونه‌ای کم‌نظیر از هوشمندی و مهارت ایرانیان باستان را به نمایش گذاشت.
بادی سرد از دامنه‌های کوهستان می‌وزد، زنگ کهن کلیسا در سکوت طنین‌انداز می‌شود و سنگ‌های تیره، داستان هزار سال پیش را روایت می‌کنند. اینجا مجموعه آثار رهبانی ارامنه در شمال غربی ایران است؛ سه کلیسای تاریخی که میان قرن‌های هفتم تا چهاردهم میلادی ساخته شده‌اند و امروز در فهرست آثار ایران در یونسکو می‌درخشند. این مجموعه شاملقره‌کلیسا (تادئوس مقدس)، کلیسای استپانوس مقدس و کلیسای زور زور می‌شود.
محوطه میراث جهانی بیستون، یکی از شگفت‌انگیزترین گنجینه‌های تاریخی ایران و از مهم‌ترین جاهای دیدنی کرمانشاه است؛ جایی که در دامنه‌ی کوه سترگ بیستون، نقش‌برجسته‌ها و سنگ‌نوشته‌های باستانی هزاران سال تاریخ را روایت می‌کنند. این محوطه نه‌تنها به‌خاطر ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو شهرت دارد، بلکه بازتابی از قدرت و شکوه تمدن‌های کهن مانند مادها، هخامنشیان و ساسانیان است.