بازگشت تحریمهای فصل هفتم منشور ملل متحد، بار دیگر ضرورت بازخوانی تجربه اقتصاد ایران در مواجهه با فشارهای بینالمللی را برجسته کرده است. امروز دیگر عبور از تاکتیکهای موقت «دور زدن تحریم» و حرکت به سمت «خنثیسازی فعال» و رشد پایدار، نه یک انتخاب بلکه ضرورتی استراتژیک است که تنها با اصلاحات عمیق داخلی و بازتعریف نقش دولت در اقتصاد محقق خواهد شد.
فهرست محتوا
تجربه ایران در دور زدن تحریمها
مقایسه با روسیه، ونزوئلا و کوبا
از تاکتیک بقا تا استراتژی خنثیسازی
پنج محور کلیدی برای گذار
کلید توسعه در داخل است
اقتصاد ایران طی دههها فشار خارجی، مجموعهای از سازوکارهای دفاعی و تطبیقی را توسعه داده است. این تابآوری از یک سو مانع فروپاشی کامل اقتصاد شد، اما از سوی دیگر با نهادینهسازی ناکارآمدیها، ایجاد رانتهای پنهان و تضعیف شفافیت، خود به مانعی در برابر اصلاحات بنیادین بدل شد.
در بخش انرژی، ایران با استفاده از «ناوگان ارواح»، خاموش کردن سامانههای ردیابی، انتقال کشتی به کشتی و تغییر برند نفت خام توانست صادرات خود را حفظ کند. در حوزه مالی نیز با انسداد سوئیفت، شبکههای غیررسمی، تهاتر، صرافیها و حتی ارزهای دیجیتال به کار گرفته شد. این روشها اگرچه واردات کالاهای اساسی را ممکن کردند، اما هزینه مبادلات را بالا برده و تورم را به مردم تحمیل کردند.
روسیه پس از ۲۰۲۲ با ذخایر ارزی عظیم و زیرساختهای جایگزین بانکی (SPFS و کارت Mir) توانست شوک تحریمها را مدیریت کند، هرچند با چالش کاهش فناوری مواجه است.
ونزوئلا نشان داد که تحریم همراه با سوءمدیریت داخلی میتواند به فاجعه انسانی منجر شود.
کوبا نیز بقای اقتصادی داشت اما برای دههها از رشد واقعی بازماند.
ایران به دلیل بوروکراسی کارآمدتر و بخش خصوصی انعطافپذیر، از فروپاشی کامل جلوگیری کرد اما در دام «بقای بدون توسعه» گرفتار شد.
ایران آموخت که میتواند بدون سیستم مالی غرب زنده بماند، اما مشکل آنجاست که «دور زدن تحریم» از تاکتیک موقت به استراتژی دائمی بدل شد و رانتهای عظیم برای گروههای خاص ایجاد کرد. این ساختار رانتی اکنون مانع اصلی اصلاحات اقتصادی است.
۱. مهار تورم مزمن با انضباط پولی و استقلال واقعی بانک مرکزی.
۲. تمرکز بر زنجیره ارزش و تولید کالاهای واسطهای به جای جایگزینی واردات بیکیفیت.
۳. اصلاح محیط کسبوکار با مقرراتزدایی، حذف امضاهای طلایی و تضمین امنیت سرمایهگذاری.
۴. تنوعبخشی به صادرات در حوزههایی چون خدمات فنی، دانشبنیان، گردشگری سلامت و کشاورزی با ارزش افزوده بالا.
۵. ایجاد زیرساختهای مالی مستقل از طریق پیمانهای پولی دوجانبه و پیوستن به پلتفرمهای پرداخت جایگزین.
راه برونرفت از بحران، نه در روشهای پیچیدهتر فروش نفت، بلکه در اصلاحات ساختاری داخلی نهفته است: بازتعریف نقش دولت، برچیدن رانتهای سیستمی، شفافیت در محیط کسبوکار و اولویت مطلق به تولید رقابتی. تجربه تاریخی نشان داده هیچ کشوری صرفاً با دور زدن تحریمها به توسعه نرسیده است؛ رشد پایدار تنها در سایه یک اقتصاد شفاف، رقابتی و باثبات داخلی ممکن است.
منبع:
تسنیم
گسترش نیوز
اقتصاد
فصل تازه تقابل اقتصاد ایران با تحریم؛ زمان تصمیمهای بزرگ فرا رسیده است
بانک و بیمه
کدخبر: 364112
امیر خیرخواهان
۱۴۰۴/۰۸/۱۳ ۲۳:۰۰:۰۰
با تغییر رویکرد دولت در دهکبندی یارانهها، اینبار «میزان خرج» جای «میزان درآمد» را گرفته است. شاخص تازهای با عنوان «خرید خُرد» قرار است معیار جدید سنجش توان مالی خانوارها باشد؛ شاخصی که بهجای فیش حقوقی، ردپای تراکنشها و اجارهخانه را دنبال میکند و میتواند نقشه یارانهبگیری در کشور را از نو ترسیم کند.
در هفتهای که گذشت، بازار بورس ایران شاهد نوسانات چشمگیری بود؛ از رشد قابل توجه شاخصها در نیمه اول هفته تا افت سنگین در روز پایانی. انتشار اخبار مثبت از جمله اصلاح فرمول نرخ خوراک پتروشیمیها و عرضه ارز صادراتی در تالار دوم، موجب افزایش امیدواری در میان فعالان بازار شد. اما با غلبه عرضه بر تقاضا، فضای بازار در پایان هفته منفی شد. خبرنگار بورسی پایگاه خبری گسترش نیوز در این گزارش، به بررسی دقیق تحولات هفته جاری و پیشبینی روند بازار در هفته آینده میپردازد.
پاره شدن اسکناس دلار شاید در نگاه نخست موضوعی ساده به نظر برسد، اما در بازار ارز ایران که همواره با نوسانات و حساسیتهای خاص همراه است، میتواند به یک چالش جدی برای مردم تبدیل شود. بسیاری از صرافیها از پذیرش اسکناسهای مخدوش یا پاره خودداری میکنند یا آنها را با نرخ پایینتر خریداری میکنند؛ موضوعی که زیان مالی برای دارندگان به همراه دارد. در حالی که قوانین بینالمللی همچنان اعتبار اسکناسهای نیمهسالم را تأیید میکنند، نبود سازوکار رسمی در ایران باعث شده این مسئله به دغدغهای جدی برای فعالان و شهروندان تبدیل شود.
در حالی که تورم، سفر را برای بسیاری از بازنشستگان به رؤیایی دور تبدیل کرده، صندوق بازنشستگی کشوری با طرحی تازه، دست به ابتکاری زده که همزمان «رفاه اجتماعی» و «رونق اقتصادی» را هدف گرفته است؛ تخفیفهای ویژه اقامتی در هتلهای زنجیرهای که میتواند چرخ گردشگری داخلی را به حرکت درآورد و لبخند را دوباره به چهره بازنشستگان برگرداند.
Δ