بوی نان تازه، قصه‌ای است که هر خانه‌ای را به زندگی پیوند می‌زند. در ایران، فرهنگ پخت نان لواش فقط یک مهارت آشپزی نیست؛ آیینی است که نسل‌ها را به هم متصل کرده و طعم خاطرات را زنده نگه می‌دارد. از تنورهای قدیمی که در دل زمین جا داشتند تا ساج‌های ساده عشایری، هر شیوه پخت، روایتی از سبک زندگی مردم این سرزمین است.
این فرهنگ که در لحظات مهم زندگی ایرانیان، از عروسی‌ها و جشن‌ها تا آیین‌های مذهبی، حضور دارد، در یازدهمین گردهمایی یونسکو بهعنوان بخشی از فهرست آثار ایران در یونسکو و با مشارکت چند کشور منطقه ثبت جهانی شد. امروز، چه در کوره‌های مدرن شهری، چه در ساج عشایری، پخت لواش همچنان نمادی از همبستگی و زندگی جمعی است. اگر می‌خواهید بدانید چرا این نان ساده، روح فرهنگ ایرانی را در خود دارد، در ادامه با دستی بر ایران همراه شوید.
نان در فرهنگ ایرانی، تنها یک خوراک نیست؛ بخشی از آیین‌های زندگی است که در شادی‌ها، عزاداری‌ها و مناسبت‌های مذهبی جایگاهی ویژه دارد. –محمد میرشکرایی
نان در فرهنگ ایرانی، تنها یک خوراک نیست؛ بخشی از آیین‌های زندگی است که در شادی‌ها، عزاداری‌ها و مناسبت‌های مذهبی جایگاهی ویژه دارد.
–محمد میرشکرایی
ریشه لواش به زبان فارسی میانه، پهلوی، بر می گردد. البته برخی محققان بر این باورند که این واژه به طور کلی از خاورمیانه گرفته شده است و به نظر برخی به سومری ها تعلق دارد. در حقیقت، واژه لواش و نان لواش به ایران تعلق دارد. علاوه بر این، سنت پخت آن به عنوان یک مهارت و فرهنگ، به کشورهای همسایه منتقل شده است.
از نقطه نظر تغذیه ای، نان، جایگاه قابل توجهی در تاریخ بشر دارد. می توان گفت که قدمت پخت نان به عصر حجر بر می گردد. در آن دوره، مردم آموختند که آب را با دانه های آسیاب شده مخلوط کنند و خمیر درست کنند. سپس، به منظور پخت نان، خمیر را در معرض آتش قرار می دادند.
بر اساس شواهد تاریخی، طی هزاره اول، نان غذای اصلی انسانها بود و در آیین های مذهبی هم از آن استفاده می شد. در یونان باستان، یک بخش اصلی پخت و پز روزانه، پخت نان بود.
با این وجود، پس از سال 1912 میلادی، نان نازک در این بخش از دنیا، متداول شد. در ابتدا، نان نازک، مورد علاقه بسیاری از مردم نبود. آنها فکر می کردند که این نان مدت زیادی دوام نمی آورد و طعم و رایحه خود را از دست می دهد. با این وجود، بعدها طرفداران بسیاری را به خود جذب کرد. البته، روش آماده کردن و پختن نان و مواد اولیه آن، تا حدی در بین ملتهای مختلف، متفاوت است.
حدود 800 سال است که فرهنگ پخت نان لواش در بین مردم متداول شده است. ایرانیان در گویشهای مختلف، آن را “لَواش”، “لِواش” و “لِباش” تلفظ میکنند. دیگران آن را نان «تنوری» مینامند. در ارمنستان “لاواش” و در گرجستان “لواش ارمنی” مینامند. نوع دیگری از لواش که بهعنوان “لواش ساجی” شناخته میشود مدتهاست که در خانههای مردم در قزوین (غرب تهران) پخته میشود.
ویژگی های خاصی وجود دارند که لواش را از انواع دیگر نان در ایران متمایز می کنند:
روی تکه های نازک نان لواش ترد، کنجد نیز می پاشند.
در واقع، این مخمر است که آرد را تخمیر می کند. در نتیجه تخمیر، نان ترد، معطر و خوشمزه تر می شود. همچنین، آن را قابل هضم تر و بادوام تر می کند.
در برخی مناطق، نانواها، پس از آنکه لواش را از تنور در آوردند، آن را در معرض هوای آزاد قرار می دهند. این کار برای این است که نانها خشک شوند. بنابراین، می توان آنها را به مدت طولانی در همان شرایط حفظ کرد، این نوع نان لواش خشک را می توان با غذاهای محلی و سنتی متفاوتی خورد. سپس، زمانی که می خواهید این نان را پس از چند روز میل کنید، کمی آب سرد روی آنها می پاشید تا نرم تر شوند.
در فرهنگ پخت نان لواش سنتی، به مواد زیر نیاز دارید:
ابتدا مخمر را با آرد و آب مخلوط می کنند و کاملا ورز میدهند. این خمیر را مدتی در محیط گرم نگه می دارند تا آماده شود. پس از تقریبا یک ساعت، خمیر باد می کند و حجمش بیشتر می شود.
سپس، نانوا آن را به تکه های کوچکتر تقسیم می کند و با استفاده از وردنه، هر قسمت را روی یک سطح مسطح، صاف می کند. در نهایت، خمیر پهن شده (ضخامت تقریبی 3 میلیمتر) را محکم به دیوارهای داخلی اجاقی می کوبند که قبلا گرم شده است. زمانی که نان کاملا پخته شد، به راحتی و با کوچکترین تلاشی از روی دیوار کنده می شود.
برخی از انواع نان ایرانی به مناطق خاصی از کشور تعلق دارند و به طور محلی در نواحی روستایی و شهرک ها پخته می شوند. با این حال، انواع دیگری هم وجود دارند که روزانه به طور گسترده در نانواییهای سراسر کشور پخته می شوند. لواش یکی از این نانها است که اکنون در سطح جهانی به عنوان میراث فرهنگی ناملموس ایرانی شناخته میشود.
علاوه بر این نان، نانهای دیگری هم وجود دارند که مورد علاقه ایرانیان هستند، مانند “سنگک”، “بربری”، “تافتون”، “نان روغنی”، “نان خشک”، “نان شیرمال” و “فتیر”.
شما به عنوان یک گردشگر می توانید در زمان سفرتان در نقاط مختلف ایران، تمام انواع نان های ایرانی را بچشید. فرهنگ پخت نان لواش چیزی بیشتر از خود نان است. فقط به یاد داشته باشید که آشنایی با این تجربه فرهنگی، جدا از چشیدن طعم خوشمزه آن، مهارت های نانوایی، نقش آن در سبد غذایی مردم، و علت وجود آن را از دیرباز در شیوه خوراک ایرانیان کاوش کنید. این خاطرات، مدت ها در ذهن شما باقی خواهند ماند.
🍞 اولین بار نان لواش در خاورمیانه و ایران تهیه شد؛ اما امروزه در مناطق و کشورهای مختلف نیز پخته و مصرف میشود.
👩🍳 در ابتدا نانهای لواش بدون تخمیر تهیه می‌شدند، اما با کشف خمیرمایه، افزودن آن به خمیر کیفیت و طعم نان را بهبود بخشید.
🏛️ نان لواش بهعنوان قوت غالب و نماد فرهنگ غذایی ایرانی، به دلیل اهمیتی که در زندگی روزمره و آیین‌های اجتماعی دارد، بهعنوان میراث فرهنگی و در یونسکو ثبت شده است.
🥖 نان لواش به دو نوع اصلی تقسیم میشود: سنتی و ماشینی.
🏭 تولید نان لواش ماشینی از دههٔ ۱۳۵۰ خورشیدی با ورود دستگاه‌های اتوماتیک به نانوایی‌ها آغاز شد.
🌍 نان لواش سنتی علاوه بر ایران در کشورهای همسایه مانند عراق، ترکیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان نیز پخته میشود.
هر سال، دومین جمعه مهرماه، آبهای زلال و رنگهای پرشکوه در هم میآمیزند تا یکی از شگفتانگیزترین آیین‌های ایران زنده شود. آیین قالیشویان در مشهد اردهال، نه تنها یک مراسم مذهبی، بلکه جشن همبستگی و باور است؛ آیینی که ریشه در تاریخ دارد و با حضور هزاران نفر، در فضای پرشور روستاهای خاوه اردهال و فین کاشان برگزار میشود.
وقتی واژهها جان میگیرند و قصهها در صدای نقال طنینانداز میشوند، هنر نقالی متولد میشود. هنر نقالی ایرانی، فراتر از یک نمایش، آیینی است که قرنهاست روح حماسی شاهنامه فردوسی را زنده نگه داشته است. در قهوهخانههای قدیمی، میدانهای شهر یا محافل کوچک، نقال با حرکات نمایشی، صدایی پرطنین و گاه با استفاده از ابزار ساده، شنونده را به دنیای رستم، سهراب و اسفندیار میبرد.
صدای چکش بر چوب، بوی صمغ، و چشمهایی که به ستارهها میدوزند تا راه پیدا کنند. در گوشهای از جنوب ایران، جایی که دریا و زندگی به هم گره خوردهاند، مهارت لنجسازی و لنجرانی ایرانی هنوز زنده است؛ نه در کتابها، بلکه در کارگاههای گرم بندر، در دل موج، در بادهایی که هرکدام نامی دارند و در مردانی که با نگاه به آسمان، مسیر را پیدا میکنند.
در خراسان، موسیقی فقط صدا نیست؛ حافظهای زنده از تاریخ و روایت مردمان است. موسیقی بخشی های خراسان در هر مجلس، فراتر از یک اجراست؛ مدرسهای است برای یادگیری ارزشها، اسطورهها و داستانهایی که نسل به نسل ادامه یافتهاند. این هنر، ترکیبی از آواز، روایت و نغمههای خاص است که همواره با زندگی اجتماعی مردم این منطقه پیوند داشته است.
Δ