هنر مشبک سنگ شاخه‌ای از صنایع‌دستی ایران است که در آن، پس از تراش سنگ با حذف فضاهای منفی، آن را به‌صورت پرمنفذ یا شبکه‌ای شکل می‌دهند. هنرمندان ایرانی بهطور معمول نقوشی مانند نقوش هندسی و اسلیمی را در این هنر به کار می‌بندند. در نوشته‌ی پیشِ رو، اطلاعات بیشتری درباره‌ی این هنر دستی در اختیارتان قرار دهیم.
در گذشته‌های دور، زمانی که انسان‌های نخستین محل زندگی خود را از غار به صحرا تغییر دادند، استفاده از این هنر مرسوم شد. آن‌ها در صحرا برای خود خانه‌هایی می‌ساختند و برای تأمین روشنایی این خانه‌ها، از سنگ‌هایی با منافذ مختلف بهره می‌بردند. البته، استفاده از پوست حیوان و چوب و برگ در قسمت‌های مختلف بنا نیز روش‌های دیگری برای تأمین روشنایی منازل آن‌ها بود.
بهتدریج و با گذر زمان، انسان‌ها با تراش‌دادن منافذ موجود در سنگ‌ها آن‌ها را بهطرز زیبایی به اشیایی تزیینی تبدیل کردند. بدین ترتیب، این سبک تزیینی به شاخه‌ای از صنایع دستی مبدل شد. امروزه، هنرمندان مشبک‌کار ذوق هنری خود را در تزیین درِ ورودی ساختمان‌ها، منبرها، بنای امامزاده‌ها و مسجدها، پنجره‌ها و ظرفهای سنگی به کار می‌گیرند.
از نمونه‌های بارز هنر مشبک سنگ، پنجره‌ی سنگی موجود در امامزاده اباذر قزوین است که طرح‌های ستاره و شش‌ضلعی آن بسیار جلب توجه می‌کنند. یکی دیگر از نمونه‌های این هنر دستی، راه‌پله‌ای سنگی در موزه‌ی هنر و پایداری یا خانهی میریانزادهی قزوین است که در چهار سوی حیاط آن قرار دارد.
این شاخه از صنایع‌دستی در گذشته با استفاده از این ابزارآلات ساده انجام می‌شد:
امروزه، برش سنگ با دستگاه‌های مختلفی انجام می‌شود که موجب راحت‌ترشدن کار برش سنگ برای هنرمندان شده است.
هنرمندان این رشته عقیده دارند که هر نوع سنگی را می‌توان در این هنر دستی به کار گرفت. با این حال، برخی سنگ‌هایی که بهوفور استفاده می‌شوند، عبارتاند از: گرانیت و مرمر و رز صورتی.
مراحل انجام کار در هنر مشبک سنگ بدین شرح است:
همان‌طور که گفته شد، هر سنگی می‌تواند در این هنر دستی استفاده شود، اما بهتر است سنگی را انتخاب کنید که با کار شما تناسب داشته باشد.
در گذشته، برش سنگ به‌صورت دستی و با استفاده از کلنگ و تیشه انجام می‌شد که کاری بسیار دشوار بود. امروزه، با رویکارآمدن دستگاه‌های برش سنگ، استفاده از این ابزارآلات کمرنگتر شده است.
در گذشته، هنرمندان طرح دلخواه خود را به‌صورت سنتی و با استفاده از خاکهی زغال یا سوراخسوراخکردن طرح، به روی سنگ انتقال می‌دادند. طرح‌هایی که آن‌ها استفاده میکردند بیشتر ذهنی و برگرفته از ذوق هنریشان بود.
امروزه، طرح‌ها و نقش‌های مختلفی ابداع شده‌اند که هنرمندان آن‌ها را مستقیم روی سنگ می‌کشند یا با کاربن آن را روی سنگ انتقال می‌دهند. بیشتر نقوش بهکاررفته، اسلیمی و هندسی هستند. از مهمترین نقوش اسلیمی نقش گره‌چینی است که استفاده از آن بسیار تداول دارد.
در این مرحله، طرح پیاده‌شده روی سنگ با استفاده از قلم و چکش، تراش داده می‌شود و فضاهای اضافی از روی آن برداشته می‌شود. بدین ترتیب، منافذی روی سنگ به وجود می‌آید.
هنرمندان برای ایجاد منافذ روی سنگ به دو روش عمل می‌کنند:
در این روش، هنرمند طرح موجود روی سنگ را تا عمق مدنظر خود تراش می‌دهد. سپس، از قسمت پشت آن، ضخامت اضافی را با استفاده از تیشه می‌تراشد. بدین ترتیب، او می‌تواند منافذی را به وجود آورد که باید مطابق با طرح، روی سنگ اجرا شوند. در این روش، احتمال شکستن سنگ حین کار زیاد است.
در این روش، طرح درنظرگرفتهشده در دو طرف سنگ کشيده می‌شود و هنرمند از هر دو طرف شروع به تراشیدن می‌کند. در نهایت، دو طرف کار بهاندازهای تراشیده می‌شوند که به هم برسند و منافذ ایجاد شوند. این روش دقت بیشتری نیاز دارد.
طرح‌های مشبک که روی سنگ‌ها اجرا می‌شوند، دو نوع هستند و عبارتاند از:
در این نوع مشبک، کل طرح روی ابعاد مشخصی از سنگ کار می‌شود.
در مشبک منفصل، قطعات مختلفی از سنگ بریده می‌شوند و طرح انتخابی روی آن‌ها پیاده می‌شود. سپس این قطعات به‌صورت نر و مادگی به همدیگر اتصال می‌یابند.
هنر مشبک سنگ یکی از شاخه‌های صنایع دستی ایران است که می‌توان نظیر آن را در بناهای تاریخی قدیمی مشاهده کرد. علاوه بر آن، ظروف ساختهشده با استفاده از این هنر در کارگاه‌های صنایع دستی به چشم می‌خورند. «دستی بر ایران» پیشنهاد می‌کند که ضمن خرید آثار هنر مشبک سنگ از این کارگاه‌ها، پایبندی خود به اصول مندرج در منشور گردشگری مسئولانه را نشان دهید.
لطفاً پرسش و پاسخ‌های زیر را مطالعه کنید و اگر سؤال دیگری درباره‌ی هنر مشبک‌کاری سنگ دارید، آن را در بخش دیدگاه‌های همین پست مطرح کنید تا در کوتاه‌ترین زمان پاسخ داده شود.
🎨مشبک‌کاری سنگ هنری است که در آن با تراش و بریدن سنگ، طرح‌های هندسی و اسلیمی به‌صورت شبکه‌وار ایجاد می‌شود.
⏳این هنر از دوران باستان در معماری ایران وجود داشته و در دوره‌های سلجوقی، تیموری و صفوی به اوج رسید.
⚒️ابزارهایی چون چکش، قلم، مته، اره‌ی سنگ، سوهان و ابزارهای صیقل برای ایجاد طرح‌های دقیق استفاده می‌شوند.
🔄۱. انتخاب سنگ مناسب (معمولاً مرمر یا سنگ آهکی نرم)۲. طراحی نقوش روی سطح سنگ۳. برش اولیه و سوراخ‌کاری با مته۴. تراش دقیق خطوط با قلم و چکش۵. صیقل‌کاری و پرداخت نهایی برای زیبایی و دوام
🏛️در ساخت پنجره‌های سنگی، نرده‌ها، محراب‌ها، ازاره‌های معماری، سنگ قبرها و اشیای تزئینی.
📍شهرهایی چون اصفهان، شیراز، مشهد و یزد از مراکز شناخته‌شده این هنر هستند.
✨ترکیب استحکام سنگ با ظرافت نقوش که جلوه‌ای چشمگیر در معماری و صنایع‌دستی ایرانی ایجاد می‌کند.
🕌در بناهایی چون مسجد جامع یزد، آرامگاه‌ها و مساجد اصفهان، و آثار تیموری و صفوی می‌توان نمونه‌های برجسته را دید.
🛠️بله، هنوز هم در کارگاه‌های صنایع‌دستی و معماری سنتی ایران ادامه دارد، هرچند محدودتر از گذشته.
گاهی در هیاهوی زندگی روزمره، صدای یک مادر داغدار یا نگاه پُرغرور یک خواهر شهید، می‌تواند ما را از خواب بیخبری بیدار کند. «لالهخیز» از همان جنس برنامههاییست که نه با فریاد، بلکه با نجوا، ما را به یادمان میآورد چه کسانی رفتند تا ما بمانیم.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تاکید بر اینکه چالشهای سازمانی نباید رسانهای شود، گفت: ما گاهی چالشهای بین سازمانی میبینیم که عقل دینی و عقلانی اقتضا می‌کند مسئولان با یکدیگر همفکری کرده و گره را باز کنند.
فیلم سینمایی «کوسه» ساخته علی عطشانی با صدور پروانه نمایش به زودی اکران می‌شود.
رئیس اداره میراثفرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دزفول گفت: در سالهای اخیر، روضههای خانگی در شهرستان دزفول با استقبال گسترده مردم و مشارکت فعال نسل جوان به یکی از جلوههای مهم آیینهای مذهبی و جاذبههای فرهنگی این شهر تبدیل شده است.
Δ