پیش از دو دهه از اجرای سیاست هدفمندی یارانه‌ها می‌گذرد، اما ناکارآمدی این سیستم هر روز آشکارتر می‌شود. در حالی که دولت موظف است تا پایان سال ۱۴۰۴ یارانه ۱۸ میلیون نفر از دهک‌های بالای درآمدی را حذف کند، قطع یارانه سه میلیون نفر در مردادماه با ابهامات و اعتراضاتی همراه شده است.
یارانه‌ها؛ سیستمی با اشکالات ساختاری
اهداف محقق‌نشده هدفمندی یارانه‌ها
کالابرگ الکترونیک؛ راهکاری ناپایدار
نیمی از جمعیت ایران زیر خط فقر
راه برون‌رفت از بحران یارانه‌ها
مطابق قانون بودجه ۱۴۰۴، دولت مکلف است یارانه سه دهک بالای درآمدی (حدود ۱۸ میلیون نفر) را تا پایان سال حذف کند. در همین راستا، یارانه سه میلیون نفر در مردادماه قطع شد و انتظار می‌رود این روند در ماه‌های آینده ادامه یابد. اما این اقدام از همان ابتدا با ابهامات و انتقادات گسترده‌ای مواجه شده است. شاخص مورد استفاده برای حذف یارانه‌ها، درآمد ماهانه خانوار پس از کسر هزینه اجاره (بیش از ۱۰ میلیون تومان) بوده که حتی صدای اعتراض کارگران و مزدبگیران را نیز درآورده است.
حمید حاج اسماعیلی، کارشناس اقتصادی، معتقد است که نظام یارانه‌ای ایران از ابتدا با مشکلات ساختاری همراه بوده است. او می‌گوید: «یارانه‌ها به یک کلاف سردرگم برای نظام مالی کشور تبدیل شده‌اند. فقدان زیرساخت‌های آماری دقیق، نبود سیاست‌گذاری منسجم و نفوذ برخی گروه‌ها و نهادهای قدرتمند، مانع از اجرای عادلانه این طرح شده است.»
وی می‌افزاید: «دولت‌ها در سال‌های اخیر بارها تلاش کردند افراد متمکن را از چرخه یارانه حذف کنند، اما این اقدامات به دلیل ضعف داده‌ها و شاخص‌های نادقیق دهک‌بندی، با شکست مواجه شده‌اند.»
حاج اسماعیلی توضیح می‌دهد: «هدفمندی یارانه‌ها با دو هدف اصلی آغاز شد: واقعی‌سازی قیمت انرژی و هدایت یارانه‌ها به گروه‌های نیازمند. اما هیچ‌یک از این اهداف محقق نشده است. تورم بالا، ناترازی در بخش انرژی و توزیع ناعادلانه یارانه‌ها، فشار سنگینی بر طبقات متوسط و پایین وارد کرده است.»
او تأکید می‌کند: «در برخی موارد، نهادهای خاص یارانه‌ها را دریافت کرده و خود اقدام به توزیع آن می‌کنند، که این موضوع عدالت در توزیع را بیش از پیش مخدوش کرده است.»
دولت برای جبران ناکارآمدی یارانه‌های نقدی، طرح کالابرگ الکترونیک را معرفی کرده است. اما حاج اسماعیلی معتقد است که این طرح نیز به دلیل بی‌ثباتی منابع مالی، ناکارآمد بوده است. او می‌گوید: «حذف یارانه سه دهک، ماهانه تنها پنج هزار میلیارد تومان صرفه‌جویی ایجاد می‌کند که برای تأمین هزینه‌های کالابرگ کافی نیست. بدون منابع مالی پایدار و تنوع کالاها، این طرح نیز نمی‌تواند جایگزین مؤثری برای یارانه‌های نقدی باشد.»
حاج اسماعیلی هشدار می‌دهد: «حدود نیمی از جمعیت ایران زیر خط فقر قرار دارند و به حمایت‌های یارانه‌ای نیاز مبرم دارند. اما ناکارآمدی سیستم کنونی باعث شده بسیاری از خانوارهای نیازمند از چرخه یارانه حذف شوند، در حالی که افراد متمکن همچنان یارانه دریافت می‌کنند.»
وی می‌افزاید: «تا زمانی که ثبات اقتصادی برقرار نشود و زیرساخت‌های آماری بهبود نیابد، اصلاح نظام یارانه‌ای به سختی امکان‌پذیر خواهد بود.»
این کارشناس اقتصادی پیشنهاد می‌دهد: «تبدیل یارانه‌های نقدی به کالابرگ می‌تواند مؤثر باشد، به شرطی که تنوع کالاها افزایش یابد، دسترسی به آنها آسان شود و منابع مالی پایداری در بودجه برای آن در نظر گرفته شود. اما ریشه مشکل در ساختار معیوب سیاست یارانه‌ای است که بدون اصلاحات کلان اقتصادی، تغییری در وضعیت ایجاد نخواهد شد.»
گسترش نیوز
اقتصاد
بانک و بیمه
امیر خیرخواهان
۱۴۰۴/۰۶/۰۴ ۱۰:۰۰:۰۰
در حالی که دولت برای حمایت از معیشت اقشار ضعیف به طرح کالابرگ الکترونیکی روی آورده، تأمین منابع پایدار برای اجرای این طرح با موانع جدی مواجه شده است. رئیس سازمان برنامه و بودجه از تلاش‌های جدید برای تدوین طرح‌های حمایتی خبر داد که بخشی از آنها به تأیید رئیس‌جمهور رسیده است.
بورس امروز را با فضایی منفی پشت سر گذاشت و شاخص کل با افتی بیش از ۲۱ هزار واحدی به کار خود پایان داد. در جریان معاملات، اغلب نمادها در محدوده منفی قرار گرفتند و تابلو بازار رنگی سرخ به خود گرفت. در میان نمادهای اثرگذار، «فملی»، «فارس» و «نوری» بیشترین نقش را در افت شاخص ایفا کردند و توجه فعالان بازار را به خود جلب نمودند. بررسی معاملات نشان می‌دهد فشار فروش در اغلب صنایع سنگین بوده و ارزش دادوستدها کاهش محسوسی داشته است. در ادامه این گزارش، روند معاملات روز گذشته و تازه‌ترین اخبار و تحولات مرتبط با بازار سرمایه مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد.
حذف یارانه دهک‌های پردرآمد، یکی از مهم‌ترین اقدامات اقتصادی دولت در سال جاری است، اما هنوز ابهاماتی درباره نحوه اجرای این طرح و محل هزینه‌کرد منابع حاصل از آن وجود دارد. یحیی آل اسحاق، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، معتقد است شفافیت در این مسیر و توسعه کالابرگ‌ها برای دهک‌های پایین، می‌تواند اثرات مثبت اقتصادی و اجتماعی را تقویت کند و نارضایتی احتمالی مردم را کاهش دهد.
تورم افسارگسیخته و کاهش قدرت خرید، کارگران ایرانی را به سمت چندشغله شدن سوق داده است؛ پدیده‌ای که اگرچه درآمدی حداقلی برای گذران زندگی فراهم می‌کند، اما با فرسودگی جسمی، گسترش مشاغل کاذب و کاهش کیفیت زندگی همراه است. کارشناسان هشدار می‌دهند که این رویه، بدون اصلاحات اساسی در دستمزدها و شرایط شغلی، نه‌تنها مشکلات معیشتی را حل نمی‌کند، بلکه به بحرانی اجتماعی دامن می‌زند.
Δ