هنر-صنعتِ خراطی سنگ، به‌عنوان یکی از شاخه‌های صنایع دستی سنگی، از دیرباز در میان مردمان ایران‌زمین متداول بوده است. در این شاخه از صنایع دستی ایران، ابزار اصلیِ هنرمند، «چرخ خراطی» است که با استفاده از آن، اشیایی با حجم متقارن و مدور ایجاد می‌کند؛ اشیایی مانند دیگ، دیگچه، هاون، قندان، قَدَح، گلدان و… توصیه می‌کنیم این هنر-صنعت را بیشتر بشناسید.
هنرمندان ایرانی از گذشته‌های دور با صنعت خراطی سنگ آشنا بودند و از ابزارآلاتِ مختلفی استفاده می‌کردند که عبارتند از:
بااین‌وجود، دستگاه خراطی به‌تدریج جایگزین ابزارآلات پیشین شد. درواقع، چرخ خراطی سنگ، دستگاهی ساده بود که با استفاده از یک کمانه، به حرکت درمی‌آمد و برای ساخت و پرداخت اشیای سنگی استفاده می‌شد.
امروزه در هنر-صنعت خراطی سنگ، دستگاه‌های ماشینی و تجهیزات پیشرفته‌ی زیر کاربرد بیشتری دارند:
همانطور که می‌دانید، مواد اولیه‌ی مورد نیاز این هنر دستی، «سنگ» است و نوع آن بسیار اهمیت دارد. در زیر، برخی از انواع سنگ‌هایی را نام می‌بریم که کاربرد فراوانی در این شاخه از صنایع دستی دارند:
از میان سنگ‌های مزبور، سنگ «سرپانتین» به‌دلیل ضربه‌پذیری و برخورداری از جنسی نرم، در ساخت اجسام تزئینی و ظروف، کاربرد دارد. از ویژگی‌های ظاهری این سنگ، می‌توان به وجود لکه‌هایی مشابه پوست مار بر روی آن اشاره کرد. نام لاتین سرپانتین به‌معنای «ماری‌شکل» نیز به همین دلیل انتخاب شده است.
لازم به ذکر است که در شهر مشهد هنوز هم از سنگ‌های سرپانتین برای ساخت دیگ‌های سنگی استفاده می‌شود. مقاومت سرپانتین در برابر آتش موجب می‌شود در پخت غذاهایی با زمان پخت طولانی، کاربرد داشته باشد. این ویژگی به لذیذتر شدن انواع غذاهای سنتی، کمک می‌کند.
البته، دیگ‌های سنگی به‌طور معمول در دو نوع ساخته می‌شوند:
شایان ذکر است که سنگ‌های هرکاره پس از استخراج از معادن اطراف شهرستان مشهد، به جمهوری آذربایجان، قرقیزستان، آلمان و ایتالیا صادر می‌شوند. البته، معادن سنگ هرکاره در شهرستان‌های زیر نیز وجود دارند:
در گذشته، پس از کندن سنگ‌های مخصوص خراطی سنگ از کوه، آنها را با گاری به شهر منتقل می‌کردند. به‌تدریج، استفاده از «چرخِ چاه» برای استخراج سنگ از چاه‌های ۳۰ الی 40 متریِ حفرشده در دهانه‌ی کوه نیز مرسوم شد.
این سنگ‌ها پس از استخراج به کارگاه‌های تراش سنگ انتقال می‌یافتند. سپس، سنگ‌تراشان با ابزارآلاتی همچون چکش، تیشه، سوهان، اِسکِنه، پرگار، قلم فولادی و دستگاه‌های ساده‌ی دیگر، به ساخت ظروف سنگی مشغول می‌شدند.
روش ساخت ظروف سنگی در آن دوران به شرح زیر بود:
امروزه، برای ساخت اشیای سنگی از روش خراطی سنگ استفاده می‌شود. این روش شامل مراحل مختلفی است که در زیر به شرح آنها می‌پردازیم:
شایان ذکر است که استفاده از ظروف سنگی برای پخت غذاها، تجربه‌ای توصیف‌ناپذیر را برای شما رقم می‌زند. شما می‌توانید این ظروف را در نمایشگاه‌های صنایع دستی ایران و کارگاه‌های خراطی سنگ، جستجو کنید. دستی بر ایران ضمن معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران از شما دعوت می‌کند با خرید از کارگاه‌های صنایع دستی، در حفظ و ارتقای هنرهای بومی مؤثر باشید.
لطفاً پرسش و پاسخ‌های زیر را مطالعه کنید و اگر سؤال دیگری درباره‌ی هنر خراطی سنگ دارید، آن را در بخش دیدگاه‌های همین پست مطرح کنید تا در کوتاه‌ترین زمان پاسخ داده شود.
🪨سنگ‌های مرمر، صابونک (استاتیت)، مرمریت و سنگ‌های نرم معدنی که قابلیت تراش و صیقل دارند.
⚒️ابزار شامل چرخ خراطی، قلم‌های فلزی، مته‌ها، سوهان‌ها، سنباده و ابزار پرداخت می‌شود.
🔄۱. انتخاب و برش اولیه سنگ۲. تراش روی چرخ خراطی۳. فرم‌دهی و نازک‌کاری۴. صیقل و پرداخت نهایی با پودرهای ساینده
🏺انواع ظروف (کاسه، لیوان، گلدان)، مهره، قاب، قلیان‌سنگ، هاون و اشیای تزئینی.
📍شهرهایی چون مشهد، نیشابور، اصفهان، شیراز و کرمان از مراکز مهم این هنر به‌شمار می‌روند.
🌳در خراطی سنگ، ابزار و پرداخت سنگین‌تر است و محصول دوام بسیار بیشتری نسبت به چوب دارد.
✨با استفاده از پودر اکسید فلزات، سنباده‌کشی و صیقل با پارچه‌های مخصوص سطح سنگ براق و درخشان می‌شود.
🛠️بله، هرچند به شکل محدودتر؛ بیشتر در قالب صنایع‌دستی و آثار تزئینی در کارگاه‌های هنری ادامه دارد.
🌟زیرا بازتاب‌دهنده‌ی ترکیب مهارت فنی و ذوق هنری ایرانیان است و نمونه‌های آن در موزه‌ها و وسایل آشپزی در خانه‌های تاریخی دیده می‌شود.
گاهی در هیاهوی زندگی روزمره، صدای یک مادر داغدار یا نگاه پُرغرور یک خواهر شهید، میتواند ما را از خواب بیخبری بیدار کند. «لالهخیز» از همان جنس برنامههاییست که نه با فریاد، بلکه با نجوا، ما را به یادمان میآورد چه کسانی رفتند تا ما بمانیم.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تاکید بر اینکه چالشهای سازمانی نباید رسانهای شود، گفت: ما گاهی چالشهای بین سازمانی میبینیم که عقل دینی و عقلانی اقتضا می‌کند مسئولان با یکدیگر همفکری کرده و گره را باز کنند.
فیلم سینمایی «کوسه» ساخته علی عطشانی با صدور پروانه نمایش به زودی اکران می‌شود.
رئیس اداره میراثفرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دزفول گفت: در سالهای اخیر، روضههای خانگی در شهرستان دزفول با استقبال گسترده مردم و مشارکت فعال نسل جوان به یکی از جلوههای مهم آیینهای مذهبی و جاذبه‌های فرهنگی این شهر تبدیل شده است.
Δ